بسم الله الرحمن الرحیم

نقش دعا در سلامت جسم و روح

دعا، فصل و ماه و زمان خاصی نمی‌شناسد ؛ تنها دلت که هوای گرفتن می‌کند و به ناگاه غروب خط می‌کشد بر دیوارهایش یا حتی وقتی که «شادی» بال پروازت می‌دهد به هر سو و تو سبک می‌شوی و چشمانت را می‌بندی تا از حضور جسم‌های همه غایب رها شوی؛ در دلت خواسته‌ای، حرفی، نیازی، نازی به هم می‌پیچید و لب‌هایت را به رقص درمی‌آورد؛ تو دعا می‌کنی به رسم دیرین؛ رسمی که یادگار سجاده مادر بزرگ است یا تسبیح پدر بزرگ یا آوای پیچیده در خانه‌های زمینی خدا به هر دین و آیینی که باشی مسیحی، زرتشتی و یا مسلمان فرقی نمی‌کند و همین که دعا جاری شد از میان دلت و راهی باز کرد به سوی آسمان بدون اینکه به انتظار استجابتش بنشینی؛ دعا را استجابت شده می‌یابی. در عصری که مجازها دست بر واقعیت‌ها انداخته‌اند و واقعیت‌ها تنها در 24 ساعت روز خلاصه می‌شوند و راه به حقیقت نمی‌برند دانشمندان بسیاری در سراسر دنیا دست به تحقیقاتی درباره «دعا» زده‌اند؛ و حاصل نتایجی باورنکردنی و دور از ذهن است که گاه به خیال شبیه‌تر است تا واقعیت.

دعا برای گلبول‌های قرمز

محققان در بنیاد علم ذهن در سن آنتونیوتگزاس از 32 نفر نمونه‌ خون گرفتند و تعدادی از گلبول‌ها را در محلولی قرار دادند که موجب ورم‌ و ترکیدن آنها می‌شد. محققان همزمان با این آزمایش از عده‌ای خواستند تا برای حفظ گلبول‌های قرمز دعا کنند و برای تجسم بیشتر تصاویری رنگی از گلبول‌ها به آنها دادند و درکمال شگفتی مشاهده کردند دعا و نیایش به طرز شگفت‌آوری روند ترکیدن گلبول‌ها را کند کرد.

دعا برای آرامش

در تحقیق دیگری که در همان بنیاد انجام گرفت از عده‌ای خواستند تا برای آرامش افرادی که در اتاق دیگر قرار دارند دعا کنند و نتیجه این بود که افراد دیگر بدون اینکه بدانند مورد دعا قرار گرفته‌اند آرام‌تر شدند. حتی همین نتیجه هم مورد بررسی قرار گرفت و دیده شد در طول زمان به‌دنبال وقایعی چون شکست‌های فردی، جنگ و درگیری سیستم ایمنی بدن به خطر می‌افتاد و احتمال مبتلا شدن به بیماری‌های قلبی، سکته، اختلال‌های روده و زخم‌های گوارشی بیشتر می‌شود در حالی که با انتقال احساس آرامش از فردی به فرد دیگر سیستم دفاعی بدن به صورت غیرمستقیم تقویت می‌شود.

امواجی که دعا از آنها می‌گذرد
 

جک‌استاکی یکی از پروژهشگران دعا درمانی است که تاثیر دعا را بر میدان‌های الکترومغناطیسی بدن بررسی کرده است. آزمایش او به این ترتیب بود که میزان فعالیت الکتریکی در مغز و سطح بدن افراد را در آزمایشگاه خود زیر نظر گرفت در حالی که هزار مایل آن طرف‌تر در کالیفرنیا گروه‌های معنوی برای این افراد دعا می‌کردند. نتیجه مطالعه‌ باز هم‌ شگفت‌آور بود چرا که بین میزان فعالیت الکتریکی بدن کسانی که برایشان دعا شده بود و افرادی که کسی برای‌شان دعا نمی‌شد اختلاف فاحشی وجود داشت.

تاثیر دعا روی خود فرد

اما از همه این تحقیقات که عده‌ای برای عده‌ای دیگر دعا می‌کردند که بگذریم تاثیر دعا روی خود فرد چگونه است؟ در سال 1993 یعنی چیزی حدود 5 سال قبل تحقیقی روی 10هزار کارمند دولتی در طول 26 سال انجام گرفت. در بین این افراد هم افراد دین‌دار اهل دعا بودند و هم افراد عادی و کسانی که اعتقاد و باور مذهبی نداشتند. در این میان میزان مرگ و میر افراد بی‌دین به خاطر مشکلات قلبی و عروقی بسیار بیشتر از افرادی بود که اهل دین بودند، همچنین در سال 1995 تحقیق دیگری روی 250 نفر که عمل جراحی قلب باز کرده بودند انجام شد و دانشمندان در کمال حیرت دیدند آن دسته افرادی که از ارتباط مذهبی و حمایت اجتماعی بیشتری برخوردار بودند 12 مرتبه کمتر از آنها که فاقد این ارتباط بودند با مرگ دست به گریبان شدند. به غیر از تحقیق روی کسانی که در عمل‌های جراحی سنگین داشتند این تحقیقات بر افراد عادی هم انجام گرفت و دیده شد در میان افرادی که عادت به انجام امور مذهبی از قبیل دعا و نماز داشتند بیماری افسردگی شیوع کمتری داشت.

دعا و علم فیزیک کوانتوم

التیام فشارخون بالا، درمان زخم و جراحت، به حداقل رساندن حملات قلبی، بهبود سردرد و اضطراب از دیگر نتایجی بود که دنیای تحقیقات برای آثار دعا به ثبت رساند تا جایی که امروز دنیای مجازی اینترنت پر است از افرادی که تقاضاهای خود را برای گروه‌های دعا و نیایش می‌فرستند، هر چند هنوز به‌‌طور دقیق مشخص شده که چه‌طور دیده شفابخشی از دور- دعا- عمل می‌کند اما تئوری‌ها و حدس و گمان‌های بسیاری در این‌باره وجود دارد تا جایی که دوسی متخصص دعا و درمان نقش علم فیزیک کوانتوم را در این‌باره بسیار موثر می‌داند. از اینها گذشته بسیاری دعا را درمان جایگزین به جای مدیتیشن و ورزش می‌دانند. در این‌باره هم تحقیقی روی 91 هزار نفر در مریلند انجام گرفت که نشان داد افرادی که به طور منظم به کلیسا نمی‌روند بیشتر از دیگر افراد به خاطر بیماری‌های قلبی جان می‌سپارند و در بین این افراد 53 درصد اقدام به خودکشی بیشتر است. جالب اینکه در آمریکا 30 مدرسه پزشکی درس‌های تاثیر ایمان در پزشکی را ارایه می‌دهند و عده‌ای از پزشکان معتقدند اگر قبل و بعد از جراحی یا پیش از شروع درمان به همراه بیمار برای بهبود او دعا کنند این روند در بهبود بیمار بسیار تاثیرگذار است.

دعا در تمام ادیان الهی

گذشته از نتایج علمی که درباره دعا به اثبات رسیده اگر رجوعی به آیات و روایات داشته باشیم می‌بینیم که در تمام ادیان الهی انسان به «دعا» کردن تشویق شده است. رسول‌اکرم (ص) در‌ این‌باره می‌فرماید: «با دعا کردن می‌توان از مقدرات الهی رهایی یافت» و یا جایی دیگر از ایشان نقل است «دعا مغز عبادت است.» مسیحیان هم بسیار به خواندن دعا اعتقاد دارند چرا که در کتاب مقدس‌شان انجیل به این امر توصیه شده‌اند و دعا در این مسیحیت جایگاه ویژه‌ای دارد تا جایی که ارتدوکس‌ها به‌طور سنتی در گوشه‌ای از خانه در مقابل شمایلی از عیسی مسیح چراغ و یا شمعی روشن می‌کنند و دعا می‌خوانند. یهیودیان هم در کتاب مقدس خود بسیار به دعا کردن و راز و نیاز با خدا تشویق شده‌اند تا جایی که در این‌باره می‌خوانیم: «هر آن‌کس که ترس خدا در دل او است، سخنانش شنیده می‌شود و دعایش مستجاب می‌‌شود.»

خط آخر

...... زمزمه‌های آرام‌ نیایش روی ماسه‌های ساحل زندگی غلت می‌خورند و ماسه‌های غبار گرفته به پاکی زمزمه‌ها شسته می‌شوند. دستان بلند بر آسمان امیدواری همچون پرنده‌های رها از دام زمین می‌گریزند و صدایی در تاریک، روشنی دل می‌افتاد که: بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را.
منبع: http://salamat.com

خودسازی و تهذیب نفس

تعریف خودسازی

«خودسازی» به معنای شناخت معارف، ایجاد ملکات و انجام افعالی است که کمالِ شناخته شده برای «خود» را پدید می‎آورند.
درک ما از خودسازی، وابستگی کامل به شناخت ما از ماهیتِ «خود» و کمال مطلوب آن دارد؛ پس خودشناسی مقدمه اجتناب ناپذیر خودسازی است. «خود» آن چنان که با کمک درون بینی شناخته شد، موجودی است با مجموعه ای از تواناییها و گرایشها که کمال آن قرب خداوند است. این کمال از طریق اصلاح روابط مختلف انسان به دست می آید. بنابراین، خودسازی مجموعه اعمالی است که برای اصلاح روابط خود انجام می دهیم تا به قرب خداوند نایل شویم. دسته ای از این اعمال، کسب شناختهای ضروری برای تقرب به خداوند است و دسته ای دیگر، عمل به وظایف اخلاقی و تکالیف شرعی است. در این قسمت، مراحل و روشهای عام خودسازی را مطرح خواهیم کرد.

اهمیت خودسازی

اهمیت خودسازی امری واضح است، زیرا غایت خودسازی، نجات از هلاکت و توفیق به قرب خداوند است. هر انسان خردمندی که به خداوند و جهان آخرت اعتقاد دارد و رستگاری انسان را به درستی عقاید و نیکی اعمال و ملکات او می داند، حکم می کند که تلاش برای رستگاری، یگانه کاری است که شایسته است همه زندگی وقف آن شود. نجات از عذاب آخرت، جز با خودسازی و تسلط بر خویشتن امکانپذیر نیست. امام صادق ـ علیه السّلام ـ می فرمایند:
من ملک نفسه اذا رغب و اذا رهب و اذا اشتهی و اذا غضب حرّم الله جسده علی النار؛[1]
کسی که چون نفسش روی می آورد و چون می گریزد و چون شهوت می یابد و چون خشم می گیرد مالک آن است، )و بر آن تسلط دارد( خداوند بدن او را بر آتش حرام می کند.
چیرگی بر نفس کار آسانی نیست. باید با نفس چون دشمن مجاهده کرد:
و اجعَلْ نَفْسَکَ عَدُوّاً تُجاهِدُه؛[2]
نفست را چون دشمنی شمار که با آن جنگ می کنی.
نفس، دشمن ترین دشمنان است، پس باید هوشیار و آماده در برابرش ایستاد: «اَعْدی عَدُوِّّکَ نَفْسُکَ الَّتی بَینَ جَنْبَیْکَ»[3] نفس دشمن بزرگ انسان است، زیرا فریب بزرگترین دشمن و زیرک ترین دشمن را خورده است. او همنشین و عامل شیطان و دشمن خانگی ماست:
اُوصیکُم بِتَقْوَی اللهِ الَّذی اَعْذَر بما أَنْذَر وَ احْتَجَّ بِما نَهَجَ و حَذَّرَکُم عَدُوّاً نَفَذَ فی الصُّدُورِ خَفِیّاً و نَفَثَ فی الاذان نَجیّاً فَاَضَلّ و أَرْدی، وَ وَعَدَ فَمَنّی، وَ زَیَّنَ سَیِئاتِ الْجَرائِمِ وَ هَوَّنَ مُوبِقاتِ الْعَظائِمِ، حَتّی اِذا اسْتَدْرَجَ قَرینَتَهُ وَ اسْتَغْلَقَ رَهینَتَهُ أَنْکَرَ ما زَیَّنَ وَ اسْتَعْظَمَ ما هَوَّنَ وَ حَذَّرَ ما امَّن؛[4]
شما را به تقوای الهی توصیه می کنم، که با بیمهایی که داده جای عذری نگذارده و با راهی که پیش پا نهاده حجت را تمام کرده و شما را از دشمنی بیم داد که پنهانی در سینه ها راه یافته، و رازگویان در گوشها می دمد تا آدمی را گمراه کند و تباه سازد و وعده دهد و او را به دام هوس اندازد. زشتی گناهان را در دیده او بیاراید و گناهان بزرگ را کوچک نماید (نشان دهد)؛ هنگامی که همنشین خود را فریب داد (نفس انسان را فریب داد) و راه گریز را بر او بست، ناگاه آنچه را آراسته بود منکر شد و آنچه را کوچک نموده بود بزرگ داشت و از انجام آنچه ایمنی داده بود بر حذر داشت.
بی جهت نیست که پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ جهاد نفس را جهاداکبر خوانده و فاتحان نبرد نظامی را به نبرد بزرگ با نفس فراخوانده است.

زمان خودسازی

خودسازی به عنوان یک فریضه عقلی در همه ادوار زندگی واجب است و در هیچ لحظه ای از عمر نباید آن را ترک گفت؛ زیرا وعید پروردگار وحشتناک و وعده های نعیم او بسیار بزرگ است. سهولت خودسازی، در همه دورانهای زندگی به یک اندازه نیست. کسی که دوران جوانی را سپری کرده و در میانسالی به گناهِ غفلت خو کرده، به دشواری می تواند کام خود را از لذات حرام محروم سازد. دشوارتر اینکه، خروج او از غفلت کار آسانی نیست و چون غافل است درد خود را نمی داند تا به درمان آن روی آورد. حتی اگر غفلت او را رها کند، توان او در ساختن حال و آینده اندک شده و نمی تواند به راحتی با گذشته خود وداع نماید.
این دشواری را هم عقل گواهی می دهد و هم تجارب مربیان اخلاق و هادیان طریق رستگاری آن را تأیید می کند. روایات نیز به ما اطمینان می دهند که دوره نوجوانی و جوانی بهترین سالهای خودسازی است.
گواهی عقل به دشوار بودن خودسازی پس از دوره جوانی و سهل بودن آن در دوره نوجوانی و جوانی، از آن روست که خودسازی متوقف بر شناخت، ایمان و عمل است. و آموختن در سنین پایین آسانتر است. همچنین ایمان در قلب سالم وارد می شود و قلب نوجوان سالم تر و آماده تر است. عمل نیز نیازمند تکرار و تمرین برای پیدایش عادات صحیح است و یافتن مهارت عملی در دوران بعد از جوانی، به آسانی تحصیل نمی شود.
تجارب مربیان اخلاق و مهذّبان نفوس را از زبان نفس مهذّب و روح قدسی امام خمینی ـ قدس سرّه ـ می شنویم:
شما تا جوان هستید می توانید کاری انجام دهید، تا نیرو و اراده جوانی دارید می توانید هواهای نفسانی، مشتهیات دنیایی و خواسته های حیوانی را از خود دور سازید؛ ولی اگر در جوانی به فکر اصلاح و ساختن خود نباشید دیگر در پیری کار از کار گذشته است. تا جوانید کاری کنید. نگذارید پیر و فرسوده شوید. قلب جوان لطیف و ملکوتی است و انگیزه های فساد در آن ضعیف می باشد؛ لیکن هر چه سن بالا رود ریشه گناه در قلب قوی تر و محکم تر می گردد تا جایی که کندن آن از دل ممکن نیست.[5]
از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ نقل شده است:
مَنْ تَعَلَّمَ فی شَبابِهِ کان بِمَنْزِلَةِ الرَّسْمِ فی الْحَجَرِ وَ مَنْ تَعَلَّمَ وَ هُوَ کَبیرٌ کانَ بِمَنْزِلَةِ الکِتابِ علی وَجْهِ الْماءِ؛[6]
کسی که در جوانی بیاموزد )علم او( همچون نقش زده بر سنگ )ماندگار( است و کسی که در حالی که پیر است بیاموزد )علم او( همچون نوشته بر آب است.
این روایت بیان می کند که کسب معارف در جوانی آسانتر و ماندگارتر است. از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ روایت شده است:
اوصیکم بالشبان خیراً فانهم ارق افئدة ان الله بعثنی بشیراً و نذیراً فحالفنی الشبان و خالفنی الشیوخ. ثم قرأ: «فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ»؛
شما را به نیکی درباره جوانان سفارش می کنم، زیرا آنان قلب نرمتری دارند. خداوند مرا به پیامبری برانگیخت تا مردم را نوید و انذار دهم پس جوانان با من پیمان بستند، ولی پیران با من مخالفت کردند. سپس این آیه را قرائت فرمود: زمان طولانی بر آنها گذشت و دلهایشان سخت گردید.
این روایت به نرمی دل جوانان تأکید می کند، هر چه قلب نرمتر باشد، پذیرش ایمان سهل تر است. از امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت شده است:
مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ وَ هُوَ شابٌّ مُؤْمِنٌ اِخْتَلَطَ الْقُرآنُ بِلَحْمِهِ وَ دَمهِ؛[7]
کسی که قرآن را در جوانی قرائت کند، قرآن با گوشت و خون او آمیخته می شود.
این تأثیر ناشی از آمادگی روحی و صفای دل جوان است.
امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ خطاب به فرزند خود می فرمایند:
و انما قلب الحدث کالارض الخالیه ما القی فیها من شیء قبلته. فبادرتک بالادب قبل ان یقسو قلبک و یشتغل لُبُّک؛
و دل جوان همچون زمین ناکشته است، هرچه در آن کشت کنند بپذیرد، پس به ادب آموختنت پرداختم پیش از آنکه دلت سخت شود و خردت سرگرم چیزهای دیگر شود.[8]
امام علی ـ علیه السّلام ـ در این نامه پذیرندگی و صفای دل جوان و آمادگی عقل او را مورد توجه قرار داده و اقدام به تربیت را در این سنین مؤثرتر دانسته است.

پی نوشت :

[1] . وسائل الشیعة، ج 11، ص 123.
[2] . همان.
[3] . بحار الانوار، کتاب الایمان و الکفر، باب مراتب النفس عدم الاعتماد علیها، حدیث 1.
[4] . نهج البلاغه، الخطبه 83.
[5] . مبارزه بانفس یا جهاد اکبر، ص 85.
[6] . سفینة البحار، مادة شبب.
[7] . الحیاة، ج 2، ص 164.
[8] . نهج البلاغه، الرسائل، 31.

منبع:آموزه های بنیادین علم اخلاق ، ج 2، ص 87 /س